Pomoc prawna przy ustalaniu zasad dotyczących opieki nad dziećmi po rozwodzie

Moja Kancelaria Prawa Rodzinnego i Mediacji specjalizuje się w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej, opieki nad dziećmi i sprawowania pieczy nad dzieckiem. Przekonaj się, jak wygląda cały proces i dlaczego najlepiej załatwić spór polubownie.

Sprawy dotyczące relacji pomiędzy rodzicami a dziećmi są najtrudniejszymi, jakie prowadzone są przed sądami. Skomplikowanie tego rodzaju zagadnień pogłębia ich specyfika i zaangażowanie emocjonalne rodziców. Stąd koniecznym staje się prowadzenie sprawy z najwyższą starannością, powiązaną z najwyższymi kompetencjami oraz wiedzą dotyczącą prawa rodzinnego. Jedynie adwokat specjalizujący się w zagadnieniach dotyczących władzy rodzicielskiej może sprostać temu zadaniu i doprowadzić sprawę zgodnie z oczekiwaniami rodzica oraz dobrem małoletniego dziecka. 

Czym jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska obejmuje prawa oraz obowiązki rodziców, jakie mają wobec dzieci, powstaje z chwilą narodzin dziecka i trwa do jego pełnoletności. Rodzice zobowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać dziecko do pracy odpowiednio do jego uzdolnień.

Rodzice przed podjęciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, wysłuchać oraz uwzględnić w miarę możliwości rozsądne życzenia dziecka. Należy pamiętać o tym, że rodzicom oraz innym osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem nie wolno stosować wobec dzieci kar cielesnych. Rodzice reprezentują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.

Wyjątkami od reguły są dwa przypadki, kiedy to rodzice nie mogą reprezentować dziecka:

• przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;
• przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem (chyba że chodzi o bezpłatne przysporzenie na rzecz dziecka albo o dochodzenie alimentów od drugiego z rodziców).

Jeżeli rodzice nie mogą ustalić wspólnego stanowiska co do sposobu wychowywania dziecka lub nie zgadzają się co do podjęcia działań jego dotyczących, niezbędne będzie rozstrzygnięcie spornych kwestii przez sąd.

Doświadczenie zawodowe nauczyło mnie, że oddanie sprawy pod rozstrzygnięcie sądu jest najgorszą rzeczą, jaką rodzice mogą zrobić swojemu dziecku. Wniosek jest prosty – zawsze warto się porozumieć, a nie powierzać życie swojego dziecka sędziemu, który jest dla waszej rodziny obcą osobą.

Kiedy władza rodzicielska może zostać ograniczona?

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie jest możliwa przez oboje rodziców, jedno z nich lub w przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej obojgu, np. przez rodzinę zastępczą.  Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru trwałego. W sytuacji, gdy przesłanki, jakimi kierował się sąd, który je orzekł, miną, możliwe jest odzyskanie pełni praw rodzicielskich. Należy wówczas złożyć do sądu wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej nad dziećmi. Istotą ograniczenia praw rodzicielskich z urzędu jest fakt, że jak procedować w przypadku potrzeby ustalenia zakresu rodzice bez zgody sądu nie mogą podjąć niektórych decyzji w stosunku do osoby i majątku dziecka.

Istnieją dwie sytuacje, w których Sąd orzeka o ograniczeniu władzy rodzicielskiej:

• w związku z rozłączeniem rodziców,
• w związku z zagrożeniem dobra dziecka.

Rozłączenie rodziców — dziecko zostaje przy matce lub ojcu

W sytuacji, gdy rodzice żyją w rozłączeniu, sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu rodzicowi, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka. Zdarza się, że wspólne wychowanie dziecka po rozwodzie może być utrudnione lub niemożliwe.

Rodzic, którego prawa w wykonywaniu władzy rodzicielskiej zostały ograniczone, może mieć  prawo do:

• decydowania o sprawach dotyczących przyszłości dziecka: wyboru szkoły, miejsca zamieszkania, miejsca spędzenia wakacji, wydaniu paszportu dla dziecka.
• decydowania o sprawach dotyczących życia codziennego dziecka np. na jakie zajęcia pozaszkolne dziecko będzie uczęszczało, sposób leczenia i wyboru lekarza zajmującego się dzieckiem wraz z prawem wglądu w dokumentację medyczną.

W takich sytuacjach, gdy np. dziecko zostaje przy matce, drugi rodzic może pełnić marginalną funkcję w codziennym życiu. Wiele zależy od chęci drugiego rodzica i zaangażowania. Jeśli taki podział ról sprawia, że ojciec przestaje się interesować dzieckiem, matka może zawnioskować o jeszcze większe ograniczenia praw rodzicielskich lub całkowite go pozbawienie opieki nad dzieckiem. Niemniej jednak, mimo ograniczeń ma pewne prawa, które druga strona musi respektować. Rodzic ma prawo o informowanie się o stanie zdrowia dziecka, wynikach w nauce, czy też uczestniczyć w ważnych dla dziecka momentach w zdarzeniach ogólnodostępnych.

Gdy zaistnieje potrzeba ograniczenia praw rodzicielskich rodzica, najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy prawnej. Doświadczony adwokat specjalizujący się w sprawie rodzinnym wyjaśni istniejący stan prawny rodzica w relacjach z dzieckiem oraz wskaże, jakie czynności należy podjąć w celu zmiany sytuacji, w której rodzic nie ma realnego wpływu na losy dziecka. 

Zagrożenie dobra dziecka

Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, co w praktyce oznacza istnienie zagrożenia interesów osobistych i majątkowych dziecka, to sąd może wydać zarządzenie ograniczające władzę rodziców oraz:

• zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania lub skierować rodziców do specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, lub inną pomocą z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,
• określić czynności, których rodzice nie mogą dokonywać bez zezwolenia sądu,
• ustanowić stały nadzór kuratora sądowego,
•  małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
• umieścić małoletniego w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej,
• powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie zwalnia z płacenia alimentów.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej to skrajny przejaw ingerencji państwa w życie rodziny. Jest ona usprawiedliwiona jedynie ochroną zagrożonego dziecka i nigdy nie może być karą dla rodziców. Naturalne jest, że rodzice wiedzą, jak zadbać o dobro dziecka. Potrafią wziąć odpowiedzialność za ich wychowanie, edukację, właściwy rozwój, zdrowie i majątek. Prawo przewiduje jednak sytuacje, w których władza rodzicielska może zostać odebrana na mocy postanowienia Sądu. Ma to miejsce, gdy jedno lub oboje z rodziców nie może wykonywać władzy rodzicielskiej albo z powodu nieuleczalnej choroby, albo z powodu nadużywania władzy rodzicielskiej, bądź poważnego i widocznego zaniedbywania obowiązków względem dziecka.

O pozbawieniu władzy rodzicielskiej decyduje sąd opiekuńczy i tylko w ściśle określonych sytuacjach takich jak:

• nieuleczalna choroba rodzica (np. psychiczna) lub brak stałego kontaktu rodzica z dzieckiem,
• zaginięcie jednego lub obojga rodziców, wyjazd na stałe za granicę i brak zainteresowania dzieckiem lub wyrok długoletniej kary pozbawienia wolności,
• nadużywanie władzy rodzicielskiej poprzez karanie dziecka w sposób zagrażający jego psychicznemu i fizycznemu zdrowiu, zmuszanie do pracy, nakłanianie dziecka do popełnienia przestępstwa, żebrania, prowadzenia niemoralnego trybu życia, wywieranie negatywnego wpływ na dziecko,
• rażące zaniedbywanie obowiązków i wynikające z tego faktu naruszenie dobra dziecka np. głodzenie, tolerowanie złego prowadzenia się dziecka, pijaństwa, prostytucji, działalności przestępczej; porzucenie dziecka; w sposób zawiniony niewywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego względem dziecka.

W sytuacji, gdy sąd pozbawi władzy rodzicielskiej jednego z rodziców, władza ta przysługuje drugiemu. Pozbawienie władzy rodzicielskiej obojga powoduje natomiast konieczność ustanowienia dla dziecka opieki prawnej (np. rodziny zastępczej). Pozbawienie władzy rodzicielskiej to utrata wszystkich praw i obowiązków wobec dziecka. Rodzice mogą pozostawać wówczas w osobistym kontakcie z dzieckiem, chyba że sąd, ze względu na wysokie zagrożenia życia lub zdrowia dziecka, postanowi inaczej. Dziecko zachowuje prawo do alimentów i prawo dziedziczenia po rodzicu pozbawionym władzy rodzicielskiej. Sąd może również wszcząć postępowanie z urzędu. W takiej sytuacji rodzice lub jeden z rodziców są zawiadamiani o rozpoczęciu sądowego postępowania i mają prawo do zgłoszenia dowodów (świadków, faktów, własnej opinii na temat zgłoszonych zarzutów). 

Wniosek o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej możemy złożyć osobiście, lub przez pełnomocnika. We wniosku podajemy imiona i nazwiska oraz adresy:

• osoby składającej wniosek (wnioskodawcy) oraz
• uczestników postępowania (np. drugiego rodzica) albo
• pełnomocnika (np. adwokat, rodzic, rodzeństwo), jeżeli ustanowiliśmy do reprezentowania nas w sprawie inną osobę.

Za złożenie wniosku o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej wnosimy do sądu opłatę w wysokości 100 złotych.

Prawo do dziecka po rozwodzie, ograniczeniu lub utracie praw rodzicielskich

Władza rodzicielska obejmuje całokształt spraw dziecka, pieczę nad nim, zarząd jego majątkiem oraz jego reprezentowanie. Co do zasady, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodziców i wygasa, gdy dziecko osiągnie pełnoletność. Rodzice mogą zostać pozbawieni władzy rodzicielskiej na mocy orzeczenia sądu rodzinnego.

Rodzice mają także względem dziecka prawa i obowiązki, które nie są objęte władzą rodzicielską. Elementem władzy nie są w szczególności kontakty z dzieckiem ani obowiązek alimentacyjny (alimenty), dlatego pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej nie zwalnia ich z obowiązku alimentowania dziecka ani z obowiązku kontaktowania się z dzieckiem. Sprawy o uregulowanie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej wszczyna się na wniosek strony bądź z urzędu. W wyroku rozwodowym (rozwód) sąd rozstrzyga obligatoryjnie o władzy rodzicielskiej nad wspólnych małoletnim dzieckiem.

Sąd powinien rozstrzygnąć także następujące kwestie:

• plan opieki nad dzieckiem, a w tym, jak wyglądać powinna naprzemienna opieka nad dzieckiem,
• jak powinno wyglądać wspólne wychowanie dziecka po rozwodzie.
• prawo do opieki nad dzieckiem w przypadku rodziców żyjących w konkubinacie,
• prawo matki do opieki nad dzieckiem w przypadku rodziców żyjących w konkubinacie,
• prawo ojca do opieki nad dzieckiem w przypadku rodziców żyjących w konkubinacie,

W jaki sposób określa się sposoby władzy rodzicielskiej?

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie, utrata lub ograniczenie władzy rodzicielskiej to sytuacje, które odciskają duże piętno zarówno na dziecku, jak i rodzicach. W miarę możliwości sprawy najlepiej załatwić polubownie, bez ingerencji sądu. Niestety, są też takie sytuacje, gdzie potrzebna jest jego interwencja. Wówczas jest przynajmniej kilka możliwości zakończenia sprawy, również w kontekście władzy rodzicielskiej.

Sposoby określenia władzy rodzicielskiej są następujące:

• pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom;
• powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica;
• przywrócenie władzy rodzicielskiej jednemu lub obojgu rodzicom;
• pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego lub dwóch rodziców;
• zawieszenie władzy rodzicielskiej jednemu lub obojgu rodzicom;
• ograniczenie władzy rodzicielskiej tego z rodziców, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej ze zobowiązaniem do określonego postępowania, skierowaniem do specjalistów czy ustanowienie nadzoru kuratora nad sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej;
• ograniczenie władzy obojgu przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej; 
• istnieją różne formy ograniczenia władzy rodzicielskiej. Rodzice mogą też być pozbawieni władzy rodzicielskiej w sytuacji:
• niemożności wykonywania władzy z powodu trwałej przeszkody;
• nadużywania władzy rodzicielskiej;
• rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka;
• trwałe nieinteresowanie się dzieckiem.

Każde rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej rodzi poważne konsekwencje. Warto zatem zasięgnąć porady prawnej jeszcze przed wszczęciem postępowania, bądź na samym początku – w przypadku jego wszczęcia z urzędu. Adwokat udzieli informacji dotyczących obecnej sytuacji prawnej oraz wyjaśni, jakie są konsekwencje prawne poszczególnych rozwiązań. Udzieli również odpowiedzi na wszystkie pytania, wątpliwości, które mogą się pojawić.

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie — dlaczego warto skorzystać z porady prawnej?

W postępowaniu sądowym w sprawach rodzinnych pomoc fachowego pełnomocnika  jest wręcz niezbędna. Adwokat przedstawi rodzicom sytuację z prawnego punktu widzenia, odpowie na ewentualne pytania, pomoże w przygotowaniu niezbędnej dokumentacji, złoży, w odpowiednim czasie, stosowne wnioski dowodowe i będzie czuwał nad przebiegiem całego postępowania. W sytuacjach spornych pomiędzy rodzicami, należy zadbać przede wszystkim o dobro dziecka. Spotkanie w sądzie najlepiej traktować jako ostateczność, a wszelkie ustalenia dotyczące opieki, ustalić w zaciszu kancelarii.

Na pytanie, jak procedować w przypadku potrzeby ustalenia zakresu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem,  udzielę odpowiedzi w trakcie bezpłatnych konsultacji w siedzibie mojej kancelarii lub konsultacji online. Serdecznie zapraszam do kontaktu.