Wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej - kiedy warto skorzystać z pomocy adwokata?

Rodzice mogą zostać pozbawieni władzy rodzicielskiej z wielu powodów. Zawsze, najważniejsze jest dobro dziecka. W sytuacjach spornych jest to fundamentalne założenie, które ma wpływ na decyzję sądu. Co zrobić, aby ubiegać się o przywrócenie władzy rodzicielskiej?

Warto zacząć do zrozumienia czym z prawnego punktu widzenia, jest władza rodzicielska. Obejmuje ona prawa i obowiązki rodziców, jakie mają wobec dzieci.  Odpowiedzialność rodzica powstaje z chwilą narodzin dziecka i trwa do jego pełnoletności. 

Władza rodzicielska - jakie są prawa i obowiązki rodzica wobec dziecka

Opiekunowie prawni Rodzice zobowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać dziecko do pracy, odpowiednio do jego uzdolnień.

Rodzice przed podjęciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, wysłuchać oraz uwzględnić w miarę możliwości rozsądne życzenia dziecka. Należy pamiętać o tym, że rodzicom oraz innym osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem nie wolno stosować wobec dzieci kar cielesnych.

Rodzice reprezentują dziecko pozostające pod ich opieką. Jeżeli dziecko podlega pod władzę rodzicielską obojga opiekunów, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Wyjątkami od reguły są dwa przypadki, kiedy to rodzice nie mogą reprezentować dziecka:

• przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską; 
• przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem (chyba że chodzi o bezpłatne przysporzenie na rzecz dziecka albo o dochodzenie alimentów od drugiego z rodziców). W takiej sytuacji żaden z rodziców nie może reprezentować dziecka.

Jeżeli rodzice nie mogą ustalić wspólnego stanowiska co do sposobu wychowywania dziecka lub nie zgadzają się, co do podjęcia działań dotyczących dziecka, niezbędne będzie rozstrzygnięcie spornych kwestii przez sąd. Przykłady takiej sytuacji przedstawione są poniżej:

• Przykład 1: rodzice mają dwoje niepełnoletnich dzieci (Kuba i Zosia). Dochodzi między nimi do problemu natury prawnej/konfliktu/sporu. Kuba i Zosia ze względu na wiek nie mogą same się odpowiadać przed sądem, a także rodzice nie mogą reprezentować żadnej ze stron. W takiej sytuacji potrzebni będą adwokaci.
• Przykład 2: Niepełnoletni Kuba ma kłopot z jednym z rodziców np. z ojcem. W tym wypadku matka Kuby nie może go reprezentować w sądzie. Jeśli rodzice Kuby są rozwiedzeni i zawarli związki z nowymi partnerami, może pojawić się sytuacja konfliktowa na linii Kuba a nowa żona/ nowy mąż, któregoś z rodziców. 

Doświadczenie zawodowe nauczyło mnie, że oddanie sprawy pod rozstrzygnięcie sądu jest najgorszą rzeczą, jaką rodzice mogą zrobić swojemu dziecku. Wniosek jest prosty – zawsze warto się porozumieć, a nie powierzać życia swojego dziecka sędziemu, który jest dla waszej rodziny obcą osobą. 

Pomoc adwokata lub mediatora jest wskazana w sprawie władzy rodzicielskiej. Tutaj nie ma miejsca na błędy. Władza rodzicielska musi być wykonywana dla dobra dziecka.

Kiedy można należy złożyć wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej?

W przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej lub całkowitego pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzice mają prawo złożyć do sądu wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej nad dziećmi. Może to nastąpić z chwilą ustania przyczyn, dla których zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub miało miejsce jej ograniczenie. Sprawa ta zawsze jest bardzo skomplikowana i zawiła. Stąd zwrócenie się o pomoc do adwokata specjalizującego się w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, jest wskazane i konieczne.

Wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej możemy złożyć osobiście lub przez pełnomocnika. W dokumencie podajemy imiona i nazwiska oraz adresy i numery PESEL:

• osoby składającej wniosek (wnioskodawcy) oraz
• uczestników postępowania (np. drugiego rodzica) albo
• pełnomocnika (np. adwokata, rodzica, rodzeństwa), jeżeli ustanowiliśmy do reprezentowania nas w sprawie inną osobę.

Podanie o przywrócenie władzy rodzicielskiej podlega rozpoznaniu w trybie nieprocesowym przez sąd rejonowy wydział rodzinny i nieletnich, właściwy dla miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka. Postanowienie o przywróceniu władzy rodzicielskiej może być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Sąd w toku postępowania bada czy ustały przyczyny będące podstawą ograniczenia lub pozbawienia, czy też zawieszenia władzy rodzicielskiej.

Dokument ten powinien zawierać wskazanie okoliczności faktycznych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a także wskazywać dowody na poparcie tego żądania. Należy również wskazać, co było przesłanką do ograniczenia, pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej.

Dowodem w sprawie powinny być wszelkie fakty, które  przekonają sąd, do uwzględnienia wniosku. Mogą to  być np. zeznania świadków, dowody z dokumentów, wywiady środowiskowe itp. Sąd może dopuścić dowód z rodzinnego ośrodka diagnostyczno – konsultacyjnego lub innej placówki specjalistycznej, co do oceny więzi uczuciowych łączących dziecko z rodzicami. Sąd opiekuńczy musi ustalić, czy przywrócenie władzy rodzicielskiej jest celowe, czy ustanie wspomnianej przyczyny, ma charakter trwały. Może także nakazać osobiste stawiennictwo osoby pozostającej pod władzą rodzicielską.

Pomoc adwokata wydaje się konieczna zarówno przy formułowaniu samego wniosku, jak i w trakcie postępowania przed sądem.

Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej 

Istnieją dwie sytuacje, w których sąd orzeka o ograniczeniu władzy rodzicielskiej:

• w związku z rozłączeniem rodziców,
• w związku z zagrożeniem dobra dziecka.

Rozłączenie rodziców

W sytuacji, gdy rodzice żyją w rozłączeniu, sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka.  Rodzic, którego prawa w wykonywaniu władzy rodzicielskiej zostały ograniczone,  może mieć  prawo do:

• decydowania o sprawach dotyczących przyszłości dziecka: wyboru szkoły, miejsca zamieszkania, miejsca spędzenia wakacji, wydaniu paszportu dla dziecka,
• decydowania o sprawach dotyczących życia codziennego dziecka np. na jakie zajęcia pozaszkolne dziecko będzie uczęszczało, sposób leczenia i wyboru lekarza zajmującego się dzieckiem wraz z prawem wglądu w dokumentację medyczną.

Zagrożenie dobra dziecka

Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, co w praktyce oznacza istnienie zagrożenia interesów osobistych i majątkowych dziecka, to sąd może wydać zarządzenie ograniczające władzę rodziców i:

• zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania lub skierować rodziców do specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, lub inną pomocą z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,
• określić czynności, których rodzice nie mogą dokonywać bez zezwolenia sądu,
• ustanowić stały nadzór  kuratora sądowego,
• umieszczenia małoletniego w organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
• umieścić małoletniego w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej,
• powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie zwalnia z płacenia alimentów.

Kiedy opiekun prawny może utracić władzę rodzicielską? 

Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej to skrajny  przejaw  ingerencji państwa w życie rodziny. Ingerencja ta jest usprawiedliwiona jedynie ochroną zagrożonego dziecka. Nigdy nie może być karą dla rodziców.

Naturalne jest, że rodzice wiedzą, jak zadbać o dobro dziecka. Potrafią wziąć odpowiedzialność za ich wychowanie, edukację, właściwy rozwój, zdrowie i majątek. Prawo przewiduje jednak sytuacje, w których władza rodzicielska może zostać odebrana na mocy postanowienia sądu. Ma to miejsce, gdy jedno lub oboje z rodziców nie może wykonywać władzy rodzicielskiej albo z powodu nieuleczalnej choroby, albo z powodu nadużywania władzy rodzicielskiej, bądź poważnego i widocznego zaniedbywania obowiązków względem dziecka.

 O pozbawieniu władzy rodzicielskiej decyduje sąd opiekuńczy i tylko w ściśle określonych sytuacjach takich jak:

• nieuleczalna choroba rodzica (np. psychiczna) lub brak stałego kontaktu rodzica z dzieckiem,
• zaginięcie jednego lub obojga rodziców, wyjazd na stałe za granicę i bark zainteresowania dzieckiem lub wyrok długoletniej kary pozbawienia wolności,
• nadużywanie władzy rodzicielskiej poprzez karanie dziecka w sposób zagrażający jego psychicznemu i fizycznemu zdrowiu, zmuszanie do pracy, nakłanianie dziecka do popełnienia przestępstwa, żebrania, prowadzenia niemoralnego trybu życia, wywieranie negatywnego wpływ na dziecko,
• rażące zaniedbywanie obowiązków i wynikające z tego faktu naruszenie dobra dziecka np. głodzenie, tolerowanie złego prowadzenia się dziecka, pijaństwa, prostytucji, działalności przestępczej; porzucenie dziecka; w sposób zawiniony niewywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego względem dziecka

W sytuacji, gdy sąd pozbawi władzy rodzicielskiej jednego z rodziców, władza ta przysługuje drugiemu. Pozbawienie władzy rodzicielskiej obojga powoduje natomiast konieczność ustanowienia dla dziecka opieki prawnej (np. rodziny zastępczej).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej to utrata wszystkich praw i obowiązków wobec dziecka. Rodzice mogą pozostawać wówczas w osobistym kontakcie z dzieckiem, chyba że sąd, ze względu na wysokie zagrożenia życia lub zdrowia dziecka, postanowi inaczej. Dziecko zachowuje prawo do alimentów i prawo dziedziczenia po rodzicu pozbawionym władzy rodzicielskiej. 

Sąd może również wszcząć postępowanie z urzędu. W takiej sytuacji rodzice lub jeden z rodziców są zawiadamiani o rozpoczęciu sądowego postępowania i mają prawo do zgłoszenia dowodów (świadków, faktów, własnej opinii na temat zgłoszonych zarzutów).

Z porady prawnej  należy skorzystać przed napisaniem wniosku. Treść wniosku ma fundamentalne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej musi zawierać wszystkie ważne informacje. Musi również spełniać warunki formalne, aby nie został przez sąd odrzucony. Sprawy z zakresu władzy należą do najbardziej skomplikowanych. Stąd warto skorzystać z pomocy adwokata na każdym etapie postępowania.