Uznanie, ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa – podstawowe aspekty prawne

Uznanie, ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa to zagadnienia, z którymi często można się spotkać w sprawach rodzinnych. Niektóre osoby zabiegają o uznanie ojcostwa, a inne zrobią wszystko, aby doszło do jego zaprzeczenia. W niniejszym artykule przybliżę trzy wspomniane zagadnienia w różnych kontekstach.

Jak skutecznie uznać ojcostwo?

Kiedy urodzi się dziecko w trakcie trwania małżeństwa lub 300 dni po jego ustaniu, mąż (lub były mąż) jest wpisywany w akcie urodzenia dziecka, jako jego ojciec. Mężczyzna, który nie jest mężem matki, aby zostać wpisanym do aktu urodzenia dziecka, musi uznać ojcostwo lub też jego ojcostwo powinno być ustalone w trakcie postępowania o ustalenie ojcostwa.

Uznania ojcostwa dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego, przy czym dla skutecznego uznania ojcostwa wymagane jest potwierdzenie uznania przez matkę dziecka. Potwierdzić uznanie ojcostwa matka dziecka może jednocześnie z uznaniem ojcostwa lub też najpóźniej w ciągu 3 miesięcy po uznaniu ojcostwa. W razie upływu tego terminu – spóźnione potwierdzenie uznania ojcostwa jest bezskuteczne i procedurę należy powtórzyć.

Istotne jest, że uznanie ojcostwa może dotyczyć także dziecka poczętego (jeszcze nie urodzonego). Taka procedura również wymaga potwierdzenia uznania przez matkę dziecka w ciągu maksymalnie trzech miesięcy od uznania. Uznanie dziecka jeszcze przed porodem umożliwia ojcu m.in. zasięganie informacji o stanie zdrowia dziecka w trakcie jego pobytu w szpitalu.

Podkreślić trzeba, że w przypadku pozostawania przez matkę w związku małżeńskim lub w okresie 300 dni od dnia ustania małżeństwa – uznanie ojcostwa przez faktycznego ojca dziecka jest prawnie niedopuszczalne. W takim przypadku, warunkiem wpisania faktycznego ojca dziecka do aktu stanu cywilnego dziecka jest wyrok wydany na podstawie pozwu o zaprzeczenie ojcostwa. Ewentualnie zaś można rozważyć zawarcie związku małżeńskiego z matką dziecka – zgodnie bowiem z art. 62 § 2 k.r.o. dziecko, które urodziło się przed upływem 300 dni od dnia ustania małżeństwa, ale po zawarciu nowego małżeństwa, uznaje się za zrodzone z aktualnego męża matki.

Sądowe ustalenie ojcostwa

W razie błędnego określenia ojcostwa w akcie urodzenia dziecka, eliminacja nieprawdziwych danych jest możliwa w ramach następujących postępowań sądowych:

• pozew o zaprzeczenie ojcostwa – przedmiotem tego postępowania jest zaprzeczenie ojcostwa mężczyzny, który został wpisany do aktu urodzenia dziecka, jako mąż matki (domniemanie ojcostwa męża matki) lub też jako były mąż matki – jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od dnia ustania małżeństwa lub orzeczenia separacji,
• pozew o ustalenie ojcostwa – przedmiotem tego postępowania jest ustalenie ojcostwa mężczyzny, który współżył z matką dziecka w tzw. okresie koncepcyjnym, natomiast nie został wpisany do aktu urodzenia dziecka, jako ojciec dziecka.
• pozew o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa – przedmiotem tego postępowania jest zaprzeczenie ojcostwa dziecka, które zostało wpisane do aktu urodzenia dziecka wskutek uznania ojcostwa,

Kto może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie i ustalenie ojcostwa?

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na problematyczność przepisów k.r.o. w zakresie konkurencji postępowań o zaprzeczenie ojcostwa i o ustalenie ojcostwa. Otóż zgodnie z art. 62 § 3 k.r.o. domniemanie ojcostwa męża matki (lub byłego męża matki, jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od dnia ustania małżeństwa lub separacji) może być „obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa”.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może natomiast wytoczyć: mąż matki (były mąż matki), matka, dziecko po osiągnięciu pełnoletniości oraz prokurator. Mężczyzna, który współżył z matką dziecka w okresie koncepcyjnym, nie posiada natomiast legitymacji do wniesienia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa.

Konsekwencją powyższego jest to, że w przypadku domniemania ojcostwa męża matki, warunkiem dochodzenia przez biologicznego ojca dziecka ustalenia swojego ojcostwa, jest uprzednie orzeczenie o zaprzeczeniu ojcostwa. Przy czym, biologiczny ojciec dziecka nie ma legitymacji do wytoczenia takiego pozwu.

Zaprzeczenie ojcostwa – najważniejsze informacje

Z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić ojciec dziecka, matka dziecka, dziecko po osiągnięciu pełnoletności, a także prokurator. Pozew może być złożony w określonych sytuacjach, o których bardziej szczegółowo przeczytać można poniżej.

Kto może wnieść pozew o zaprzeczenie ojcostwa i w jakim terminie

Tak, jak wspomniałem w poprzednim akapicie, pozew o zaprzeczenie ojcostwa może wnieść wyłącznie – mężczyzna wpisany jako ojciec dziecka, matka dziecka, dziecko po osiągnięciu pełnoletności i prokurator. Inny mężczyzna nie ma legitymacji do wniesienia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa. Podobnie, legitymacji takiej nie posiada rodzeństwo dziecka (co mogłoby być eksploatowane np. przy sprawach spadkowych) i inne osoby. Wyjątkiem są zstępni zmarłego dziecka.

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa złożony przez ojca

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa wnosi się w terminie roku od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. Ważne, aby pamiętać o tym, że wniosek należy złożyć nie później niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. 

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa złożony przez matkę

Analogiczny jest termin do wniesienia pozwu o zaprzeczenia ojcostwa przez matkę – także ona powinna wnieść pozew w terminie roku od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko nie pochodzi od jej męża (byłego męża), nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. 

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa złożony przez dziecko

Natomiast dziecko może wnieść pozew o zaprzeczenie ojcostwa dopiero po osiągnięciu pełnoletności, czyli w momencie osiągnięcia pełnej zdolności do czynności prawnych oraz możności bycia podmiotem praw i obowiązków. Termin na wniesienie pozwu wynosi rok, od kiedy dziecko dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki.

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa złożony przez prokuratora

Powyższymi terminami nie jest związany prokurator. Prokurator może złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa w każdym czasie – dopóki dziecko żyje. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności – pozew o zaprzeczenie ojcostwa prokurator powinien złożyć najpóźniej do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. W sytuacji zaś, w której dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności – prokuratorski pozew o zaprzeczenie ojcostwa jest niedopuszczalny.

Koszty i niezbędne dokumenty w procesie zaprzeczenia ojcostwa

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa należy złożyć do sądu rejonowego właściwego według miejsca zamieszkania pozwanego lub jednego z pozwanych. Opłata sądowa wynosi 200 złotych.

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa składa się do sądu w 4 egzemplarzach:

• 1 dla sądu, 
• 2 odpisy dla pozostałych stron, 
• 1 odpis dla prokuratora.

Załącznikiem do pozwu powinny być co najmniej następujące dokumenty: odpis skrócony aktu urodzenia dziecka i odpis skrócony aktu małżeństwa. W pozwie o zaprzeczenie ojcostwa powinno zostać zawarte oświadczenie w przedmiocie daty dowiedzenia się o zaistnieniu podstawy do wytoczenia powództwa.

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa powinien zawierać wnioski dowodowe przynajmniej na dwie okoliczności:

• datę dowiedzenia się przez powoda o podstawie do wytoczenia pozwu,
• brak pochodzenia dziecka od domniemanego ojca dziecka (męża lub byłego męża matki dziecka).

Data dowiedzenia się o braku pochodzenia dziecka od domniemanego ojca

W praktyce sądy różnie traktują pozew o zaprzeczenie ojcostwa nie zawierający oświadczenia w przedmiocie, dotyczącego daty dowiedzenia się o podstawie do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, ani też wniosku dowodowego na tę okoliczność. 

Niektóre sądy traktują taki brak pozwu, jako brak formalny i wzywają do jego uzupełnienia pod rygorem zwrotu pozwu. Inne zaś sądy – braki takie starają się uzupełnić w toku postępowania rozpoznawczego, np. poprzez przesłuchanie powoda.

Dowód na nie pochodzenie dziecka od domniemanego ojca

Przed przystąpieniem do opisu dowodów, które mogą zostać powołane w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa, należy zwrócić uwagę, że w tej kategorii spraw, sąd nie może oprzeć swojego rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu pozwu. 

Jeżeli zachodzą natomiast podstawy do wydania wyroku zaocznego, nie stosuje się przepisu art. 339 § 2 k.p.c., zgodnie z którym wydając wyrok zaoczny, sąd uznaje za prawdziwe twierdzenia pozwu. Oznacza to, że w przypadku uznania powództwa o zaprzeczenie ojcostwa oraz wydawania wyroku zaocznego, sąd musi przeprowadzić postępowanie dowodowe, w oparciu, o którego wynik uzyska zupełną pewność co do tego, że dziecko nie pochodzi od domniemanego ojca.

Rodzaje wniosków dowodowych w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa

Przejdźmy, do wniosków dowodowych dotyczących braku pochodzenia dziecka od domniemanego ojca dziecka. Pozew o zaprzeczenie ojcostwa może zawierać następujące wnioski dowodowe:

• Najczęstszym wnioskiem dowodowym jest wniosek o przeprowadzenie dowodu z badań genetycznych (DNA) dziecka i ojca; przy czym pobranie próbki DNA dziecka oraz przeprowadzenie badań powinno nastąpić za zgodą matki dziecka lub dziecka (jeżeli ukończyło ono 13 lat): „Charakter badań kodu genetycznego uzasadnia przy określaniu sposobu pozyskiwania materiału do takich badań, także gdy nie jest nim krew, odpowiednie zastosowanie art. 306 KPC” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2008 roku, V CSK 432/07),
• Przeprowadzenie dowodu z grupowego badania krwi – zgodnie z art. 306 p.c. pobranie krwi od dziecka wymaga zgody dziecka (jeżeli ukończyło 13 lat) lub też jego przedstawiciela ustawowego (jeżeli nie ukończyło 13 lat),

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że sama odmowa zgody na przeprowadzenie badań genetycznych lub dowodu z grupowego badania krwi nie wystarcza dla uwzględnienia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa. W takim przypadku, należy zawnioskować inne dowody na okoliczność braku pochodzenia dziecka od domniemanego ojca.

Rozwiązaniem dla sytuacji odmowy wyrażenia zgody na badanie krwi lub badanie genetyczne może być uzyskanie zgody sądu opiekuńczego na takie badanie.

• Inne dowody – np. na okoliczność braku współżycia domniemanego ojca z matką dziecka (np. z uwagi na wyjazd na delegację, pobyt zagranicą, brak osobistej styczności) – w takiej sytuacji należy powołać dowód z dokumentów oraz z zeznań świadków.

• Korespondencja z matką dziecka,

• Dokumentacja medyczna i opinia biegłego – androloga lub urologa (np. udokumentowana niepłodność czy wady układy rozrodczego uniemożliwiające mężczyźnie podjęcie współżycia z matką dziecka w okresie koncepcyjnym). 

Pozew o ustalenie ojcostwa – najważniejsze informacje

Zgodnie z art. 72 § 1 k.r.o. pozew o ustalenie ojcostwa stanowi środek prawny zmierzający do ustalenia pochodzenia dziecka – jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki albo też, gdy takie domniemanie zostało obalone. 

Konsekwencją tej regulacji jest brak możliwości skutecznego dochodzenia ustalenia ojcostwa, jeżeli do aktu urodzenia dziecka jest wpisany mąż matki. W takim przypadku, pozew o ustalenie ojcostwa należy poprzedzić sprawą o zaprzeczenie ojcostwa. Wskazać należy, że legitymacji do wniesienia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa nie posiada mężczyzna, który czuje się ojcem dziecka.

Na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów, pozew o ustalenie ojcostwa uznawano za niedopuszczalny, jeżeli uprzednio inny mężczyzna skutecznie uznał ojcostwo. W aktualnym stanie prawnym, dopuszczalny jest pozew o ustalenie ojcostwa złożony po uznaniu ojcostwa przez innego mężczyznę. Jednakże, do chwili ubezskutecznienia uznania wyrok w sprawie ustalenia ojcostwa nie będzie wywoływał skutków prawnych. W sytuacji natomiast, gdy złożono pozew o ustalenie ojcostwa, następcze uznanie ojcostwa jest bezwzględnie nieważne i nie wywołuje skutków prawnych.

Pozew o ustalenie ojcostwa może złożyć prokurator, dziecko, matka dziecka oraz domniemany ojciec dziecka. 

W jakim terminie należy złożyć pozew o ustalenie ojcostwa? 

W przeciwieństwie do spraw o zaprzeczenie ojcostwa, nie obowiązuje roczny termin od momentu dowiedzenia się o pochodzeniu dziecka. Pozew o ustalenie ojcostwa może być złożony w każdym czasie do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Po ukończeniu przez dziecko pełnoletności – pozew może złożyć tylko dziecko lub prokurator.  W sytuacji, w której dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, jego matka oraz domniemany ojciec mogą złożyć pozew o ustalenie ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Koszty i niezbędne dokumenty w procesie zaprzeczenia ojcostwa

Na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 1) ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, strona dochodząca ustalenia ojcostwa  jest zwolniona od kosztów sądowych. Oznacza to, że pozew o ustalenie ojcostwa nie podlega opłacie sądowej, nadto zaś – powód nie będzie zobowiązany do uiszczania zaliczek na poczet kosztów przeprowadzenia dowodów. Niemniej, jeżeli pozew o ustalenie ojcostwa okaże się oczywiście bezzasadny, sąd może obciążyć powoda kosztami procesu.

Pozew o ustalenie ojcostwa składa się w czterech egzemplarzach do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego. Jeden egzemplarz pozwu o ustalenie ojcostwa przeznaczony jest dla sądu, po jednym egzemplarzu dla dziecka i odpowiednio – matki lub domniemanego ojca oraz jednym egzemplarzu dla prokuratora.

Rodzaje wniosków dowodowych w sprawie o ustalenie ojcostwa

W pozwie o ustalenie ojcostwa należy zawrzeć wnioski dowodowe w sprawie pochodzenia dziecka. Uwzględniając domniemanie z art. 85 k.r.o., wystarczy wykazanie współżycia z matką dziecka w tzw. okresie koncepcyjnym (w okresie między 300, a 181 dniem przed urodzeniem się dziecka). Wykazanie, że matka dziecka obcowała w tym okresie także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia powyższego domniemania, tylko wtedy gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.

Standardowe wnioski dowodowe, które pozew o ustalenie ojcostwa może zawierać, to:

• przesłuchanie stron (w sprawie współżycia w tzw. okresie koncepcyjnym),
• korespondencja stron (w sprawie współżycia w tzw. okresie koncepcyjnym),
• badania genetyczne, grupowe badanie krwi – badania antropologiczne.

Pozew o ubezskutecznienie uznania ojcostwa – najważniejsze informacje

Ojciec, który uznał dziecko, ale po pewnym czasie dowiedział się, że nie jest ojcem może domagać się ubezskutecznienia uznania ojcostwa. W taki sytuacjach ojciec może wnieść pozew. W jakich okolicznościach jest to możliwe?

Kto może wnieść pozew o ubezskutecznienie uznania ojcostwa i w jakim terminie

Pozew o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wnieść mężczyzna, który uznał dziecko, matka dziecka oraz dziecko, a także prokurator.

Terminy do złożenia pozwu o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa są różne w zależności od podmiotu legitymowanego. Mężczyzna może dochodzić ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa w terminie roku od dnia dowiedzenia się, że dziecko od niego nie pochodzi. 

Analogiczny termin (rok od dnia dowiedzenia się) na wytoczenie powództwa dotyczy matki dziecka. Ani matka, ani też mężczyzna nie mogą żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. 

Dziecko może żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa w terminie roku od dnia dowiedzenia się, że nie pochodzi od mężczyzny, które je uznał. Pozew może jednak złożyć dopiero po osiągnięciu pełnoletności. Terminy powyższe nie wiążą prokuratora.

Koszty, dowody i niezbędne dokumenty w procesie o ubezskutecznienie uznania ojcostwa

Pozew o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa podlega opłacie stałej w wysokości 200 złotych.

Pozew o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego w 4 egzemplarzach:

• jednym egzemplarzu dla sądu,
• po jednym egzemplarzu dla dziecka i odpowiednio – matki lub wpisanego do aktu urodzenia ojca dziecka,
• jednym egzemplarzu dla prokuratora.

W pozwie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa należy wskazać datę dowiedzenia się o braku pochodzenia dziecka od mężczyzny, który uznał dziecko, przedstawić dowód na tę okoliczność (np. dowód z przesłuchania stron). Należy również przedstawić dowód w sprawie braku pochodzenia dziecka od mężczyzny, który uznał dziecko (np. dowód z grupowego badania krwi, dowód z badań genetycznych itp.).

Prokurator a pozew o zaprzeczenie, ustalenie oraz ubezskutecznienie uznania ojcostwa 

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa, pozew o ustalenie ojcostwa oraz pozew o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może być złożony także przez prokuratora. 

Niekiedy współdziałanie prokuratora jest konieczne dla ochrony praw np. faktycznego ojca dziecka. Faktyczny ojciec dziecka nie ma bowiem legitymacji np. do złożenia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa lub też pozwu o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa. Przy czym w pozwie o ustalenie ojcostwa sąd nie może orzec wbrew domniemaniu ojcostwa męża matki.

Prokurator nie jest związany terminem rocznym na wytoczenie powództwa, ani też nie jest ograniczony faktem osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Stąd wytoczenie powództwa przez prokuratora jest niekiedy jedynym sposobem, aby uzyskać ochronę prawną interesów mężczyzny wpisanego, jako ojciec dziecka lub też innych osób.

Podstawą do wytoczenia powództwa przez prokuratora jest stwierdzenie przez prokuratora interesu społecznego lub wymaga tego dobro dziecka. Przesłanki te są badane przez sąd w sprawie wywołanej pozwem prokuratora o zaprzeczenie ojcostwa (ustalenie ojcostwa lub ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa): 

„W razie wytoczenia przez prokuratora powództwa o zaprzeczenie ojcostwa na podstawie art. 86 KRO ze względu na niemożliwość jego wniesienia przez ojca dziecka (art. 63 KRO), sąd bada, czy wymagało tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego”

(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2019 roku, V CSK 471/18)

Wyżej zacytowany judykat (tj. wyrok sądu) jest o tyle istotny, że we wcześniejszym orzecznictwie sądów stwierdzano, że skorzystanie przez prokuratora z uprawnień do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie ojcostwa lub ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, ma charakter autonomiczny i nie podlega kontroli sądu.

Dobro dziecka oraz interes społeczny w sprawie dotyczącej ojcostwa 

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że nie zawsze zaprzeczenie ojcostwa będzie zgodne z interesem społecznym oraz dobrem małoletniego. Sprzeczności takiej można się doszukać np. w sytuacji, w której np. wskutek zaprzeczenia ojcostwa dziecko pozbawione zostałoby prawnego opiekuna. Można również dywagować, czy taka sprzeczność nie występuje w sytuacji zawiązania się więzi ojcowskiej męża matki z dzieckiem, zaprzeczenie ojcostwa wiązałoby się zaś wyłącznie z konfliktem małżonków co do opieki nad dzieckiem lub władzy rodzicielskiej nad nim.

Prokurator, decydując o tym, czy pozew o zaprzeczenie ojcostwa (ustalenie ojcostwa, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa) zostanie złożony, powinien więc rozważyć wszystkie okoliczności sprawy pod kątem zgodności pozwu z dobrem dziecka oraz interesem społecznym.

Wniosek o złożenie pozwu w sprawie dotyczącej ojcostwa

Jak zainicjować działanie prokuratora? Prokurator podejmuje samodzielną decyzję o tym, czy złoży pozew o zaprzeczenie ojcostwa (ustalenie ojcostwa, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa). Niemniej jednak strona zainteresowania zainicjowaniem działań przez prokuratora może złożyć wniosek o złożenie takiego pozwu.

Wniosek powinien zawierać opis sytuacji oraz przedstawiać motywację wnioskodawcy i uzasadnienie, dlaczego podjęcie przez prokuratora działań będzie w interesie społecznym oraz nie będzie sprzeczne z dobrem małoletniego. Legitymacja bowiem prokuratora do wytoczenia sprawy jest wentylem bezpieczeństwa dla przypadków szczególnych, a nie dla każdego przypadku, w którym do aktu urodzenia dziecka wpisany jest nieodpowiednia osoba. Właściwym do wniesienia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie ojcostwa lub ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa jest prokurator prokuratury rejonowej.

Ustalenie ojcostwa a badania DNA

Polskie prawo rodzinne, w regulacjach dotyczących ustalenia ojcostwa (art. 85 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), nie przewiduje obowiązku poddania się badaniu DNA przez żadną ze stron postępowania dotyczącego ustalenia lub zaprzeczenia ojcostwa (to jest i domniemanego ojca, i dziecka).

Przeprowadzenie takiego badania i jego moc dowodowa podlega zwykłym zasadom postępowania dowodowego przed sądem cywilnym. Warto jednak wskazać na orzecznictwo Sądu Najwyższego w tej mierze (zob. zwłaszcza wyrok SN z dnia 9 stycznia 2001, sygn. akt II CKN 1140/00, wyrok SN z dnia 13 października 2005 r., sygn. akt IV CK 169/05, i inne), z którego wynika, że badanie DNA w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa jest dowodem najbardziej racjonalnym. Co jednak zrobić w przypadku, gdy przedstawiciel ustawowy dziecka, samo (dorosłe dziecko) lub domniemany ojciec nie chcą się zgodzić na przeprowadzenie takiego badania?

W świetle prawa polskiego nie można kogoś zmusić do przeprowadzenia badania DNA. Sąd może wówczas przyjąć, zgodnie z przepisem z art. 233 §2 kodeksu postępowania cywilnego, iż przeprowadzenie takiego dowodu dałoby wynik zgodny z twierdzeniami strony przeciwnej. 

Bezpodstawny brak wydania zgody na pobranie tkanek dziecka do badania DNA w takim kontekście może nawet zostać uznany za sprzeczny z dobrem dziecka i stanowić argument przemawiający za ograniczeniem władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 29 stycznia uznał, że nałożenie na skarżącego sądowego nakazu poddania się badaniu DNA w sprawie o ustalenie ojcostwa nie stanowiło naruszenia prawa do poszanowania jego życia prywatnego.

Pomoc adwokata w sprawach dotyczących ojcostwa

Zagadnienia prawne obejmujące domniemanie, ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa są bardzo złożone. Odpowiednie poprowadzenie sprawy w sądzie wymaga wiedzy i doświadczenia. Tylko w ten sposób można zadbać należycie o interes dziecka i każdej ze stron.

Jeśli stoją Państwo przed tego typu wyzwaniami lub innymi sprawami rodzinnymi, to zapraszam do kontaktu. Prowadzę bezpłatne konsultacje prawne w mojej kancelarii lub online. Mogę także Państwa reprezentować na sali sądowej. Zapraszam do kontaktu.

Z ustaleniem i zaprzeczeniem ojcostwa ściśle powiązana jest kwestia domniemania ojcostwa. Temat szerzej opisałem w artykule: Domniemanie ojcostwa – podstawowe aspekty prawne.