Kiedy należą się alimenty od byłego małżonka?

Z mojej praktyki adwokackiej wnioskuję, że temat alimentów od małżonka jest wielu osobom bardzo słabo znany. Warto wiedzieć, że rozwód nie musi oznaczać pogorszenia się stopy życiowej tej osoby, która miała mniejszy wkład w dochody w trakcie trwania małżeństwa.

Alimenty od małżonka. Jak prawo zabezpiecza Twoje interesy?

Obowiązek alimentacyjny  w większości sytuacji kojarzy się z płaceniem na utrzymanie dzieci, ewentualnie ze świadczeniami na rzecz innych krewnych znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej.Prawo chroni małżonków mniej zarabiających i poświęcających się rodzinie, wychowywaniu dzieci i prowadzeniu domu. Mąż i żona mają prawo do życia na tym samym poziomie materialnym po rozwodzie, na którym żyli, będąc w związku. Niestety często zdarza się, że po rozwodzie, w znaczący sposób obniża się poziom życia jednego z byłych partnerów.  Dzieje się tak, gdy różnica w dotychczasowych zarobkach małżonków była znaczna lub jedno z nich dotychczas nie pracowało, Wówczas można wystąpić do sądu o alimenty od byłego małżonka.

Alimentów od byłego małżonka można dochodzić już podczas sprawy rozwodowej.  Uzależnione to jest od spełnienia określonych prawem warunków. Z pomocą adwokata specjalizującego się w prawie rodzinnym, uzyskanie w wyroku rozwodowym alimentów od byłego małżonka, powinno zakończyć się sukcesem. Sprawa alimentów od dotychczasowej partnerki lub partnera jest skomplikowana i rządzi się innym prawami wobec alimentów na dzieci i osoby bliskie.

Orzeczenie o winie a alimenty od byłego małżonka

Rozważając wniosek o alimenty od małżonka, Sąd bierze pod uwagę wiele aspektów. Jednym z najważniejszych jest rozstrzygnięcie dotyczące orzeczenia rozwodu przez sąd, a w szczególności tego, który z małżonków został obarczony winą za rozwód i czy zdaniem sądu, ktoś tę winę ponosi. 

W sprawie rozwodowej, sąd rozstrzyga czy i który z małżonków ponosi winę za rozpad więzi małżeńskich. Dzieje się tak, gdy rozwód nie jest orzekany za porozumieniem stron. W potocznym języku, wtedy gdy sąd orzeka rozwód bez orzekania o winie. Orzekanie przez Sąd rozwodu z winą lub bez jest bardzo istotne w sprawie o alimenty po rozwodzie.

Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania. Wysokość alimentów zależy od tzw. usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. 

Po rozwodzie, można uzyskać alimenty od byłego małżonka, jeśli:

• żaden z małżonków nie został uznany za winnego rozpadu małżeństwa (albo jeśli małżonkowie zgodnie zawnioskowali, aby kwestią winy się nie zajmować), albo
• oboje małżonkowie zostali obarczeni winą za rozpad małżeństwa.

Jeśli ma miejsce jedna z powyższych sytuacji, to małżonek znajdujący się w niedostatku może domagać się w sprawie rozwodowej zasądzenia alimentów od współmałżonka. 

Konieczne jest do tego spełnienie dwóch przesłanek:

• stan niedostatku – taka sytuacja życiowa musi pojawić się w wyniku rozwodu po stronie małżonka domagającego się alimentów,
• możliwości drugiego małżonka – małżonek, który ma płacić alimenty, musi mieć odpowiednie możliwości zarobkowe i majątkowe.

W celu lepszego zobrazowania sytuacji posłużymy się dwoma przykładami:

Alimenty od byłego małżonka - przypadek 1

Jeśli pozwany małżonek dysponuje znacznym majątkiem i ma duże możliwości finansowe, ale małżonek domagający się alimentów nie popadł w niedostatek, alimenty w wyroku rozwodowym lub po rozwodzie nie zostaną przyznane. I odwrotnie.

Alimenty od byłego małżonka - przypadek 2

Można wyobrazić sobie sytuację, że małżonek pozywający o alimenty popadł w niedostatek, jego sytuacja życiowa jest trudna, ale z kolei pozwany nie ma możliwości finansowych, majątkowych, by alimenty po rozwodzie płacić – w takim przypadku również, alimenty od byłego małżonka nie zostaną przyznane.

Istotny jest fakt, że po tym czasie alimenty nie będą się należały uprawnionemu. W przypadku orzeczenia rozwodu z winy obojga małżonków  lub z winy jednego małżonka nie ma ograniczenia czasowego. Ponowne wstąpienie w związek małżeński osoby pobierającej alimenty jest podstawą do złożenia w sądzie wniosku o ustanie obowiązku alimentacyjnego.

W jakich sytuacjach sąd zarządzi o przyznaniu alimentów od byłego małżonka?

Warunkiem przyznania alimentów od małżonka, który nie jest wyłącznie winny rozpadu małżeństwa, jest znajdowanie się w stanie niedostatku. W orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd, że pojęcie niedostatku oznacza z jednej strony brak jakichkolwiek środków utrzymania, ale też i sytuacje, kiedy uzyskane środki nie wystarczają na pełne zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb.

Z kolei zdaniem Sądu Najwyższego „usprawiedliwione potrzeby” to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowe, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku. Z powyższego wynika zatem, że potrzeby te nie są ograniczone jedynie do minimum egzystencjalnego.

Zarobki i majątek mają wpływ na alimenty od małżonka

Możliwości zarobkowe dłużnika alimentacyjnego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Istotny jest również posiadany przez niego majątek. Nie można wykluczyć sytuacji, gdy małżonek co prawda ma niskie zarobki i trudno oczekiwać, aby miał wyższe (np. z uwagi na wykształcenie), ale ma duży majątek (np. z uwagi na to, że otrzymał spadek o znacznej wartości). Obie zatem okoliczności – zarobki i majątek – określają sytuację materialną małżonka i mają wpływ na alimenty po rozwodzie.

Zupełnie inaczej przedstawia się sprawa, gdy rozwód orzeczono z wyłącznej winy jednego z małżonków – wówczas nie jest konieczne wystąpienie stanu niedostatku. Stąd uzyskanie alimentów przez małżonka niewinnego jest znacznie prostsze. . Niezbędne jest jednak wykazanie, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. W takim przypadku sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny jest zobowiązany przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego.

Istotne pogorszenie sytuacji materialnej a sprawa o alimenty

Przy alimentach od małżonka wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, nie jest potrzebny „stan niedostatku”, a wystarczy  „istotne pogorszenie sytuacji materialnej”. Dla oceny i ustalenia, czy przesłanka istotnego pogorszenia sytuacji materialnej występuje, należy przeprowadzić porównanie każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Bierze się pod uwagę  takie położenie, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali małżeństwo. Przyjęte uregulowanie nie daje wprawdzie małżonkowi niewinnemu prawa do równej stopy życiowej z małżonkiem zobowiązanym, lecz małżonek niewinny ma prawo do bardziej dostatniego poziomu życia, aniżeli takiego, który wynikałby z zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb.

W obu przypadkach tj. gdy chodzi o alimenty po rozwodzie z uwagi na stan niedostatku, jak i w związku z istotnym pogorszeniem sytuacji materialnej małżonka niewinnego, alimenty nie zostają przyznane z urzędu, z inicjatywy sądu. Koniecznym jest złożenie odpowiedniego wniosku. Można również żądać zabezpieczenia – ustalenia alimentów na czas trwania postępowania rozwodowego przed sądem.

Alimenta od małżonka nie są zasądzone na zawsze

Alimenty po rozwodzie na małżonka nie są ustalane raz na zawsze. W międzyczasie może bowiem dojść do zmiany okoliczności, które stanowiły podstawę zasądzenia alimentów. W takiej sytuacji można żądać zmodyfikowania orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zmiana stosunków może dotyczyć zarówno sytuacji uprawnionego do alimentów (zwiększenie bądź zmniejszenie się jego usprawiedliwionych potrzeb), jak i również zobowiązanego do alimentów (zwiększenie bądź zmniejszenie się możliwości majątkowych lub zarobkowych).

Odpowiednio do zmiany tych okoliczności można domagać się przed sądem zmiany wysokości alimentów, przy czym małżonek, który podnosi jakieś twierdzenia, musi je w procesie sądowym udowodnić.

Alimenty na małżonka po rozwodzie przyznawane na 5 lat

Warto również wiedzieć, że  gdy zobowiązanym do płacenia alimentów jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Nie dotyczy to sytuacji, gdy ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży ten 5-letni termin. Należy jednak wyjaśnić, że wygaśnięcie alimentów w omawianym przypadku nie następuje z mocy prawa. Jeśli po upływie pięciu lat nie zostanie wydany wyrok uchylający ten obowiązek, będzie on cały czas aktualny.

Zmiana stosunków może doprowadzić nie tylko do zmiany wysokości alimentów (podwyższenia lub obniżenia), ale i do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Może się to zdarzyć, gdy od zasądzenia alimentów w wyroku rozwodowym, małżonek, który był w niedostatku, zaczął lepiej zarabiać i jego sytuacja finansowa, majątkowa uległa znacznej poprawie. W takim przypadku małżonek zobowiązany do alimentów może wnieść pozew o ich uchylenie, odpowiednio uzasadniając swoje żądanie i powołując dowody na tę okoliczność.

Nie jest wykluczone, że alimenty po rozwodzie na małżonka będą obowiązywać dożywotnio. Przepis o wygaśnięciu alimentów po upływie 5 lat (ewentualnie nieco później, gdy sąd przedłuży ten okres) dotyczy sytuacji, gdy zobowiązanym do płacenia alimentów jest małżonek nieuznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa. Oznacza to, że jeśli zobowiązanym do alimentów jest małżonek wyłącznie winny tego rozpadu, wówczas sam upływ czasu nie daje podstawy do wytoczenia powództwa o uchylenie alimentów.

Można wyobrazić sobie sytuację, że po upływie np. 10 -25 lat od rozwodu, małżonek niewinny, który otrzymuje alimenty, nadal znajduje się w sytuacji materialnej uzasadniającej alimenty po rozwodzie, istotnie pogorszonej przez rozwód, a małżonek winny ma możliwości, aby alimenty po rozwodzie płacić. Do uchylenia alimentów będzie mogło zatem dojść dopiero wtedy, gdy ustaną okoliczności stanowiące podstawę ich przyznania.

Alimenty od małżonka – potrzebujesz pomocy?

Sprawa alimentów od byłego małżonka lub uzyskanie ich w wyroku rozwodowym jest szalenie skomplikowana i wymaga dwóch rzeczy:

• specjalistycznej wiedzy prawniczej
• doskonałego przygotowania materiału dowodowego i profesjonalnego przedstawienia go przed sądem  przez adwokata specjalizującego się w sprawach rozwodowych.

Rozwód to trudny czas dla małżonków. Niestety zdarza się, że po rozstaniu jedna ze stron może mocno ucierpieć pod względem finansowym. Niepracująca kobieta, która dotychczas poświęciła się dla domu i wychowaniu dzieci, może mieć problem ze znalezieniem pracy i utrzymaniem dotychczasowego poziomu życia. Jest to jedna z sytuacji, w przypadku której można ubiegać się o alimenty od małżonka.

Masz dodatkowe pytania? Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszam na darmowe konsultacje!